Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs). Πόσο ευθύνονται για την παχυσαρκία του παιδιού μου;

Η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων (ultra-processed foods, UPFs) έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο παιδικής παχυσαρκίας μέσω διαφόρων μηχανισμών που περιλαμβάνουν την αυξημένη πρόσληψη πολλών θερμίδων, την υπερβολική πρόσληψη ζάχαρης και λιπαρών, τη χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και την αρνητική επίδραση στη ρύθμιση της όρεξης.

1. Τι είναι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα;

Σύμφωνα με την ταξινόμηση NOVA, τα UPFs περιλαμβάνουν προϊόντα που έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία με τη χρήση προσθέτων, συντηρητικών, τεχνητών αρωμάτων, γλυκαντικών και άλλων ουσιών για τη βελτίωση της γεύσης και της διάρκειας ζωής. Παραδείγματα είναι:

• Αναψυκτικά και χυμοί με πρόσθετα σάκχαρα
• Συσκευασμένα αρτοσκευάσματα και δημητριακά
• Πρόχειρο φαγητό (fast food)
• Επεξεργασμένα κρέατα (π.χ. αλλαντικά)
• Σνακ υψηλής θερμιδικής αξίας (τσιπς, σοκολάτες, μπισκότα)

2. Συσχέτιση με την παιδική παχυσαρκία

Μελέτες έχουν δείξει ότι:

• Η αυξημένη κατανάλωση UPFs συσχετίζεται με υψηλότερο δείκτη μάζας σώματος (BMI) και ποσοστά παχυσαρκίας στα παιδιά.
• Τα UPFs προάγουν την υπερκατανάλωση θερμίδων λόγω της χαμηλής ικανότητας κορεσμού και της μεγάλης περιεκτικότητας σε γλυκαντικές και λιπαρές ουσίες.
• Η χρόνια κατανάλωση επηρεάζει τους μηχανισμούς ρύθμισης της όρεξης και την αντίσταση στη λεπτίνη, οδηγώντας σε αυξημένη πρόσληψη τροφής.
• Οι διατροφικές ανισότητες είναι πιο έντονες, καθώς τα UPFs καταναλώνονται συχνότερα από παιδιά χαμηλού κοινωνικοοικονομικού επιπέδου.

3. Μηχανισμοί που συμβάλλουν στην παχυσαρκία

• Υψηλή θερμιδική πυκνότητα και χαμηλή διατροφική αξία → Τα UPFs παρέχουν πολλές θερμίδες με ελάχιστα θρεπτικά συστατικά.
• Γρήγορη κατανάλωση και διαταραχή του κορεσμού → Τα UPFs καταναλώνονται γρήγορα, με αποτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται η φυσιολογική ρύθμιση του αισθήματος πληρότητας.
• Αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου → Η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης και τεχνητών προσθέτων μπορεί να προκαλέσει δυσβίωση, επηρεάζοντας τον μεταβολισμό.
• Νευροβιολογικές επιδράσεις → Τα UPFs ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, προάγοντας εθιστικούς μηχανισμούς κατανάλωσης.

4. Δημόσια Υγεία και Στρατηγικές Παρέμβασης

• Προαγωγή της Μεσογειακής Διατροφής → Αυξημένη κατανάλωση φρέσκων φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης και ελαιολάδου.
• Εκπαίδευση γονέων και παιδιών → Ενημέρωση σχετικά με την ανάγνωση ετικετών και τη σημασία της ανεπεξέργαστης διατροφής.
• Νομοθετικές παρεμβάσεις → Περιορισμός της διαφήμισης ανθυγιεινών τροφίμων σε παιδιά, φορολόγηση UPFs και σήμανση τροφίμων.
• Σχολικά προγράμματα διατροφής → Αντικατάσταση επεξεργασμένων προϊόντων με υγιεινές εναλλακτικές.

Συμπέρασμα
Η υπερεπεξεργασμένη διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη παχυσαρκίας στα παιδιά. Οι πολυεπίπεδες στρατηγικές πρόληψης που περιλαμβάνουν την εκπαίδευση, τη ρύθμιση της αγοράς τροφίμων και την προώθηση υγιεινών επιλογών είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.

Πηγές:

• Monteiro CA, Cannon G, Levy RB, et al. Ultra-processed foods: what they are and how to identify them. Public Health Nutr. 2019.
• Neri D, Steele EM, Khandpur N, et al. Ultraprocessed food consumption and dietary nutrient profiles associated with obesity in children. Am J Clin Nutr. 2022.

• Ultraprocessed Food Consumption and Obesity Development in Canadian Children

  Zheng Hao Chen, BSc1; Sara Mousavi1; Piushkumar J. Mandhane, MD, PhD2,3; et alElinor Simons, MD, PhD4; Stuart E. Turvey, MBBS, DPhil5; Theo J. Moraes, MD, PhD6; Padmaja Subbarao, MD, MSc6,7,8; Kozeta Miliku, MD, PhD1,8Author Affiliations Article InformationJAMA Netw Open. 2025;8(1):e2457341. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.57341 

Κωνσταντίνος Ι Νταλούκας - Παιδίατρος - Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων