Τι είναι τα προβιοτικά και τα πρεβιοτικά; Μπορώ να τα δίνω στο παιδί μου;
Προβιοτικά
Τα Προβιοτικά είναι ζωντανοί μικροοργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε κατάλληλες ποσότητες, προσφέρουν οφέλη για την υγεία του παιδιού ή του ενήλικα.
Προβιοτικά στο Σώμα μας
Στο ανθρώπινο σώμα, υπάρχουν προβιοτικά που είναι φυσιολογικά μέλη της μικροχλωρίδας και εντοπίζονται κυρίως:
- Στο έντερο: Τα βακτήρια του εντέρου περιλαμβάνουν ωφέλιμα είδη, όπως Lactobacillus και Bifidobacterium. Αυτά είναι απαραίτητα για την πέψη, την προστασία από παθογόνους μικροοργανισμούς και τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος.
- Στην στοματική κοιλότητα και τον φάρυγγα: Παρόμοια βακτήρια συμβάλλουν στην υγιεινή του στόματος και προστατεύουν από λοιμώξεις.
- Στον κόλπο: Τα είδη Lactobacillus προστατεύουν από λοιμώξεις, όπως βακτηριακή κολπίτιδα.
- Στο δέρμα: Είδη βακτηρίων, όπως Staphylococcus epidermidis, υποστηρίζουν την υγεία του δέρματος και αποτρέπουν επιβλαβείς μολύνσεις.
Προβιοτικά στη Φύση
Στη φύση, τα προβιοτικά βρίσκονται σε διάφορα περιβάλλοντα και τρόφιμα:
- Φυσικά ζυμωμένα τρόφιμα:
- Το γιαούρτι περιέχει Lactobacillus bulgaricus και Streptococcus thermophilus.
- Το κεφίρ περιέχει Lactobacillus, Bifidobacterium και ζυμομύκητες.
- Το τουρσί και άλλα λαχανικά που έχουν υποστεί φυσική ζύμωση περιέχουν Lactobacillus plantarum.
- Εδάφη και νερά: Ορισμένα στελέχη προβιοτικών βρίσκονται σε οργανικά υπολείμματα στο έδαφος, από τα οποία μεταφέρονται σε φυτά και τρόφιμα.
- Φυτικά προϊόντα: Ορισμένα βακτήρια συνυπάρχουν στις επιφάνειες φρούτων και λαχανικών.
Τεχνητά Προβιοτικά
Τα τεχνητά προβιοτικά αναφέρονται σε μικροοργανισμούς που καλλιεργούνται εργαστηριακά για να χρησιμοποιηθούν σε συμπληρώματα διατροφής, φαρμακευτικά σκευάσματα ή εμπλουτισμένα τρόφιμα. Παρότι τα στελέχη μπορεί να προέρχονται από φυσικές πηγές, οι διαδικασίες παραγωγής και συντήρησής τους είναι τεχνητές.
Παραγωγή Τεχνητών Προβιοτικών
- Απομόνωση Στελεχών: Οι μικροοργανισμοί επιλέγονται από φυσικές πηγές, όπως το ανθρώπινο έντερο ή ζυμωμένα τρόφιμα.
- Καλλιέργεια: Τα επιλεγμένα στελέχη καλλιεργούνται σε ελεγχόμενες συνθήκες (εργαστηριακά) για να πολλαπλασιαστούν.
- Αποξήρανση ή Λυοφιλοποίηση: Οι καλλιεργημένοι μικροοργανισμοί υποβάλλονται σε διαδικασίες που τους επιτρέπουν να διατηρούν τη ζωτικότητά τους σε ξηρή μορφή.
- Συσκευασία: Τα προβιοτικά ενσωματώνονται σε κάψουλες, φακελίσκους ή εμπλουτισμένα τρόφιμα (π.χ., γιαούρτι, χυμοί).
Οφέλη των Τεχνητών Προβιοτικών
Τα τεχνητά προβιοτικά χρησιμοποιούνται για στοχευμένες εφαρμογές:
- Συμπληρωματική χορήγηση για τη διατήρηση της εντερικής ισορροπίας μετά από αντιβιοτική θεραπεία ή λοιμώξεις.
- Ανοσολογική ενίσχυση σε περιόδους έξαρσης ιώσεων.
- Στοχευμένη δράση: Π.χ., για την πρόληψη της διάρροιας, τη βελτίωση συμπτωμάτων σύνδρομου ευερέθιστου εντέρου ή τη διαχείριση αλλεργιών.
Διαφορές από τα Φυσικά Προβιοτικά
- Περιεκτικότητα: Τα τεχνητά προβιοτικά προσφέρουν γνωστή και σταθερή δόση.
- Συγκεκριμένα στελέχη: Περιέχουν στελέχη που έχουν ελεγχθεί επιστημονικά για τις δράσεις τους.
- Συνδυασμοί: Συχνά περιέχουν μείγματα στελεχών που δρουν συνεργατικά.
Χρήση σε Παιδιά
Τα τεχνητά προβιοτικά είναι ασφαλή για τα περισσότερα παιδιά, υπό την προϋπόθεση ότι:
- Χρησιμοποιούνται εγκεκριμένα σκευάσματα.
- Λαμβάνονται υπό ιατρική καθοδήγηση για συγκεκριμένες ενδείξεις.
Προσοχή χρειάζεται σε παιδιά με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή σοβαρές υποκείμενες παθήσεις.
Πότε τα χορηγούμε
Οξεία λοιμώδης διάρροια
- Ενδείκνυνται σε οξεία διάρροια από ιογενείς λοιμώξεις (π.χ. ροταϊό).
- Μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια της διάρροιας κατά 1-2 ημέρες.
- Συνιστώμενα στελέχη: Lactobacillus rhamnosus GG και Saccharomyces boulardii.
Διάρροια από αντιβιοτικά
- Η χορήγηση προβιοτικών μπορεί να προλάβει ή να μειώσει τη σοβαρότητα της διάρροιας που προκαλείται από αντιβιοτικά.
- Συνιστώμενα στελέχη: Lactobacillus rhamnosus GG και Saccharomyces boulardii.
Νεκρωτική εντεροκολίτιδα σε πρόωρα νεογνά
- Μειώνουν τη συχνότητα και τη θνητότητα από νεκρωτική εντεροκολίτιδα στα πρόωρα βρέφη.
- Συνιστώμενα στελέχη: Συνδυασμοί προβιοτικών, συχνά με Bifidobacterium και Lactobacillus.
Λοιμώξεις του αναπνευστικού
- Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα προβιοτικά μπορεί να μειώσουν τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων.
Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού
- Μπορούν να μειώσουν τις παρενέργειες της θεραπείας εκρίζωσης του Helicobacter pylori.
Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (IBS)
- Μπορεί να βελτιώσουν συμπτώματα όπως φούσκωμα, πόνο και διαταραχές στις κενώσεις.
Ατοπική δερματίτιδα
- Η χρήση συγκεκριμένων προβιοτικών (π.χ. Lactobacillus rhamnosus) μπορεί να μειώσει τη σοβαρότητα της δερματίτιδας, ιδιαίτερα αν ξεκινήσει νωρίς.
Πρεβιοτικά
Τι είναι τα πρεβιοτικά;
Πρεβιοτικά είναι μη εύπεπτες φυτικές ίνες ή άλλες ουσίες που δρουν ως "τροφή" για τα προβιοτικά και άλλους ευεργετικούς μικροοργανισμούς που υπάρχουν φυσιολογικά στο έντερο. Τα πρεβιοτικά δεν περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισμούς.
Κοινά Πρεβιοτικά
- Ινουλίνη: Παράγεται από φυτά όπως η ρίζα κιχωρίου.
- Φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες (FOS): Παρουσιάζονται σε τροφές όπως μπανάνες, σκόρδο και κρεμμύδια.
- Γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες (GOS): Βρίσκονται στο μητρικό γάλα.
Οφέλη των Πρεβιοτικών
- Ενισχύουν την ανάπτυξη προβιοτικών στο έντερο.
- Βελτιώνουν την πέψη και την απορρόφηση ορισμένων μετάλλων, όπως ασβεστίου.
- Συμβάλλουν στη ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης.
Βελτίωση της εντερικής υγείας
- Ενισχύουν την ανάπτυξη βακτηρίων όπως τα Bifidobacteria και μειώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς.
Πρόληψη αλλεργιών
- Πιθανά οφέλη στη μείωση της συχνότητας αλλεργικών παθήσεων, όπως η ατοπική δερματίτιδα και το αλλεργικό άσθμα, ειδικά όταν χορηγούνται κατά τη βρεφική ηλικία.
Δυσκοιλιότητα
- Βοηθούν στη ρύθμιση της εντερικής λειτουργίας, αυξάνοντας τη συχνότητα και την ποιότητα των κενώσεων.
Περιορισμοί και προφυλάξεις στην χορήγηση προβιοτκών και πρεβιοτικών
- Η αποτελεσματικότητα εξαρτάται από το είδος και τη δοσολογία του προβιοτικού/πρεβιοτικού.
- Δεν είναι όλα τα προβιοτικά κατάλληλα για όλες τις καταστάσεις.
- Η χρήση τους σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς απαιτεί προσοχή λόγω πιθανότητας λοιμώξεων.
Συμπέρασμα
Η χορήγηση προβιοτικών και πρεβιοτικών μπορεί να είναι χρήσιμη σε συγκεκριμένες κλινικές καταστάσεις, αλλά δεν συνιστάται γενική χορήγηση χωρίς ένδειξη. Η επιλογή σκευάσματος πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα.
Χορήγηση προβιοτικών σε παιδιά προληπτικά
Η χορήγηση προβιοτικών σε παιδιά μπορεί να εφαρμοστεί προληπτικά σε συγκεκριμένες ομάδες που είναι πιθανότερο να ωφεληθούν. Ακολουθεί ανάλυση των ομάδων, της διάρκειας και της δοσολογίας, βασισμένη στις τρέχουσες ενδείξεις:
Ομάδες παιδιών που μπορούν να ωφεληθούν
- Παιδιά με συχνές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού:
- Παιδιά που νοσούν >6 φορές το χρόνο από λοιμώξεις όπως ρινίτιδες, φαρυγγίτιδες, ή ωτίτιδες.
- Παιδιά που φοιτούν σε παιδικούς σταθμούς ή σχολεία:
- Ο χώρος αυξημένης συγκέντρωσης ατόμων αυξάνει την πιθανότητα λοιμώξεων.
- Παιδιά με άσθμα ή αλλεργίες:
- Συγκεκριμένα στελέχη όπως το Lactobacillus rhamnosus GG έχουν δείξει δυνητική μείωση της φλεγμονής σε παιδιά με αλλεργίες και άσθμα.
- Παιδιά με χρόνια νοσήματα:
- Για παράδειγμα, σε παιδιά με ανοσοκαταστολή ή χρόνια νοσήματα του πεπτικού, όπως η νόσος του Crohn.
- Παιδιά με ιστορικό αντιβιοτικής θεραπείας:
- Η αποκατάσταση της εντερικής μικροχλωρίδας είναι κρίσιμη μετά από αντιβιοτικά.
Προτεινόμενη διάρκεια
- 3-6 μήνες:
- Για προληπτική χρήση, από τον Οκτώβριο έως τον Φεβρουάριο, ακολουθώντας την εποχική αύξηση των λοιμώξεων του αναπνευστικού.
- Στοχευμένη χρήση:
- Σε παιδιά με ειδικές ανάγκες (π.χ., ιστορικό λοιμώξεων ή άσθμα), η διάρκεια μπορεί να επεκταθεί ή να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο κατά την ίδια περίοδο.
Σημαντικά σημεία
- Ασφάλεια: Τα προβιοτικά είναι γενικά ασφαλή, αλλά πρέπει να αποφεύγονται σε παιδιά με βαριά ανοσοκαταστολή ή σοβαρά νοσήματα χωρίς τη συμβουλή ειδικού.
- Εξατομίκευση: Παρότι η γενικευμένη χρήση είναι ασφαλής, η εξατομικευμένη επιλογή είναι ιδανική, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό του κάθε παιδιού.
- Ενημέρωση γονέων: Οι γονείς κατανοούν την προληπτική φύση της χορήγησης και τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Κωνσταντίνος Ι Νταλούκας - Παιδίατρος - Πρόεδρος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων